از جمله کلماتی که در طول شبانه روز خیلی زیاد با آن سر و کار داریم کلمات ریال و تومان می‌باشد؛ زیرا برای مبادلات تجاری، خریدها و هر امر اقتصادی ای به آن نیاز داربم. همانطور که می دانیم هرتومان برابر با 10 ریال و هر ریال معادل با 100 دینار می باشد. ولی جالب است بدانید که کلمه تومان از زمان حمله مغول‌ها به ایران و تسلط آن‌ها در ایران ثبت شده و استفاده از آن تا کنون مرسوم شد.
از آن سال‌ها تاکنون واژه تومان بسیار متداول تر و رایج تر از کلمه ریال بکار می‌رود.
در ادامه با صرف وقت نه چندان طولانی تفاوت این دو واژه را برایتان شرح می‌دهیم، با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.
ریال، از رئال!
ریال (ریشه‌ای اسپانیایی دارد و از کلمه real برگرفته شده است، همچنین واحد پول بسیاری از کشورهای مستعمره پرتغال و همچنین اسپانیا در ادوار تاریخ ریال بوده است) یکای پول جمهوری اسلامی ایران است و به ۱۰۰ دینار تقسیم می‌شده‌است. اما چون ریال یکای بسیار کم‌ارزشی بود، تقسیمات آن در حسابداری به‌کار گرفته نمی‌شد. تا زمان کنار گذاشتن رسمی تومان در سال ۱۳۰۸ (زمان رضاشاه پهلوی - پهلوی اول) و انتخاب ریال به عنوان یکای پول رسمی کشور، کماکان تومان که برابر با 10 تومان بود برای حساب و کتاب‌های اقتصادی بکار می‌رفت.
طبق استاندارد ایزو ۴۲۱۷ ریال ایران با علامت اختصاری IRR در معاملات جهانی نشان داده می‌شود. استاندارد یونی‌کد برای ریال نویسهٔ سازگاری «نشان ریال» به‌شکل «﷼» را در موقعیت U+FDFC تعریف کرده‌است.
به استناد مادهٔ یک قانون پولی و بانکی کشور، یکای پول ایران ریال، برابر با صد دینار و برابر با دویست و پنج میلیاردیم (۰٫۰۰۰۰۰۰۲۰۵)گرم طلا خالص است.
تومان، از مغول!
تومان واژه‌ای مغولی به معنای ده هزار (۱۰۰۰۰) می‌باشد. در بخش‌بندی‌های لشکری به ده هزار سرباز، تومان و فرمانده آن امیرتومان می‌گفتند. این واژه از دوران امپراتوری مغول (سدهٔ ۷) در سرزمین ایران متداول شد و همچنان نیز رایج است.
تومان واحد شمارش و یکای غیررسمی پولی جمهوری اسلامی ایران است. هر تومان برابر با ۱۰ ریال یا ده هزار دینار، محاسبه می‌شود. این یکا در زبان عامیانه مردم ایران، رسانه‌ها و مسئولان کشوری به‌کار می‌رود.
ریال و تومان، شباهت‌ها و تفاوت‌ها
خب، حال برویم بر سر اصل مطلب، ریال و تومان چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟
شباهت ها
- هر دو واحد پول ملی ایران بوده و هستند
- پیشینه تاریخی دارند
- خواستگاه آنان خارجی‌است
- هر دو باهم بکار می‌روند
تفاوت ها
- ریال واژه‌ای پرتغالی-اسپانیایی است، اما تومان واژه‌ای مغولی است.
- ریال واحد پول رسمی است اما تومان یکای ارزش گذاری غیر رسمی است.
- در سیستم های رسمی ریال بکار می‌رود و تومان به مراتب کمتر.
- مردم کوچه و بازار بیشتر ترجیح می‌دهند از واژه تومان استفاده کنند تا ریال.
- قدمت تاریخی تومان بیشتر از ریال است.
- تومان واحد بزرگتری نسبت به ریال است.
- مردم حس قرابت و راحتی بیشتری نسبت به واحد پولی تومان دارند.
مشکلات یکای پول ریال
با وجود کنار گذاشتن رسمی تومان در سال ۱۳۰۸ (دورهٔ زمامداری رضاشاه پهلوی) و تغییر یکای پول، بسیاری از مردم یکای پول ریال را به کار نگرفتند و به ازای هر ۱۰ ریال از ۱ تومان استفاده می‌کردند. با وجود گذشت سالیان بسیار هنوز یکای ریال بین مردم استفادهٔ چندانی ندارد و مردم از واژه تومان استفاده میکنند.
استفاده مردم ایران از یکای پول تومان به جای ۱۰ ریال همواره با سردرگمی و مشکلاتی همراه بوده‌است. ازآنجاکه اکثر مردم در معادلات ذهنی خود از تومان به جای ریال استفاده می‌کردند، مجبور بودند برای درک قیمتی که به ریال درج شده‌است، آن را به تومان تبدیل کنند. این موضوع یک تلاش ذهنی بی‌فایده را بر آنان تحمیل کرده‌است که گاهی نیز با خطا همراه می‌شود. همچنین در بسیاری از مواقع نیز مشخص نیست که آیا قیمت درج شده به تومان است یا به ریال. چنین وضعیتی که دو یکای پول متفاوت به این شکل در یک کشور در کنار هم استفاده شوند، تنها در ایران دیده می‌شود. این موضوع به خصوص برای گردشگران خارجی حاضر در ایران، به علت ناآشنایی با یکای پول، مشکلات عدیده‌ای پدیدمی‌آورد.
امروزه یکای پول ریال نسبت به تومان در زندگی مردم نقش چندانی ندارد و این موضوع به حدی است که ارتباط قیمت‌ها با ریال برای جامعه قابل لمس نیست. این تناقضر اتلاف انرژی زیادی از سیستم های بانکی و چه از شهروندان و اتباع کشور در مقیاس بزرگ ایجاد می کند.
احتمال بالای جایگزینی تومان به جای ریال
چند سالی است به دلیل تورم بالا در کشور مسئولان زمزمه های تغییر واحد پول رسمی کشور از ریال به تومان را میکنند. چالشی جدید در سیستم پولی-اقتصادی کشور که مخالفان و موافقان خود را دارد اما به دلیل استقبال روانی مردم از تومان، این اتفاق خیلی دور از ذهن نیست.
